نکروز چیست و چگونه درمان می شود؟

نکروز معمولاً به عنوان مرگ بافت‌های بدن شناخته می‌شود. ناحیه نکروز شده زمانی تشکیل می‌شود که بافت به دلیل شرایطی مانند آسیب، عفونت یا قرار گرفتن در معرض مواد شیمیایی خون کافی دریافت نمی‌کند. آسیب ناشی از نکروز قابل برگشت نیست. نکروز می‌تواند باعث التهاب و آسیب بیشتر بافتی در صورت عدم درمان شود. این ناهنجاری ممکن است در هر نقطه از بدن از جمله بینی، لب، پوست، چانه، دندان، استخوان، انگشت و غیره رخ دهد. در این بررسی به طور کامل در مورد انواع نکروز، علائم و راه‌های پیشگیری از آن صحبت می‌کنیم.

نکروز چیست؟

نکروز از ریشه یونانی nekrōsis به معنای «مرگ» گرفته شده است و بعداً در زبان لاتین مدرن به Necrosis منتقل شد. نکرز را می‌توان به عنوان یک فرآیند پاتولوژیک مرگ سلولی توصیف کرد که می‌تواند ناشی از عفونت، هیپوکسی (کاهش میزان اکسیژن در بافت‌های بدن)، تروما یا سموم باشد. نکروز مشکلی کنترل نشده است و مواد شیمیایی زیادی را از سلول در حال مرگ آزاد می‌کند که باعث آسیب به سلول‌های اطراف می‌شود.

انواع مختلفی از الگوهای مورفولوژیکی وجود دارند که از طریق آنها نکروز می‌تواند خود را نشان دهد. اینها انعقادی، مایع، کازئوس، گانگرنوز هستند که می‌توانند خشک یا مرطوب، چربی و فیبرینوئید باشند. نکروز می‌تواند از فرآیندی به نام انکوز شروع شود. انکوز از ریشه یونانی ónkos به معنای تورم گرفته شده است. انکوز زمانی اتفاق میفتد که میتوکندری‌های درون یک سلول بیش از بهبودی توسط سموم یا هیپوکسی آسیب ببینند. این روند باعث اختلال در غلظت یونی در سلول می‌شود، زیرا پمپ‌های یونی دیگر کار نمی‌کنند.

سپس سدیم به داخل سلول حرکت می‌کند و آب به دنبال آن می‌رود و سلول را منفجر می‌کند. محتوای آزاد شده سلول‌های ایمنی را جذب می‌کند که التهاب را آغاز کرده و گونه‌های فعال اکسیژن (ROS) و آنزیم‌هایی مانند پروتئازها را آزاد خواهد کرد. بافت‌های اطراف ممکن است آسیب ببینند و در نتیجه اندام‌ها از کار میفتند. به نوعی، نکروز به سیستم ایمنی بدن هشدار می‌دهد که این موضوع باعث شروع التهاب موضعی است. با این حال، اگر درمان صورت نگیرید، نکروز در نتیجه اندازه آن افزایش می‌یابد و سلول‌های سالم بیشتری را می‌کشد.

تعداد بافت‌های در حال تجزیه افزایش می‌یابد و میکروارگانیسم‌ها ممکن است تکثیر شده و تسلط خود را گسترش دهند، زیرا سیستم ایمنی بدن برای مهار نکروز تلاش می‌کند؛ بنابراین از جراحی برای برداشتن بافت نکروز با روشی به نام دبریدمان (Debridement) برای جلوگیری از گسترش نکروز استفاده می‌شود. بسته به شدت، زمان، نوع و وسعت نکروز، بافت‌ها ممکن است هرگز به عملکرد و یکپارچگی اولیه خود بهبود پیدا نکنند.

انواع نکروز

انواع مختلفی از نکروز وجود دارند، زیرا این ناهنجاری بسیاری از نواحی بدن از جمله استخوان، پوست، اندام‌ها و سایر بافت‌ها را تحت تاثیر قرار می‌دهد. هر نوع نکروز ویژگی‌های متمایز خود را دارد. نوع نکروزی که ایجاد می‌شود بستگی به این دارد که کدام بافت‌ها نکروز هستند و چه رویدادی (مانند آسیب یا عفونت) باعث آن شده است. انواع نکروز عبارتند از:

1- نکروز انعقادی (Coagulative Necrosis)

نکروز انعقادی زمانی اتفاق میفتد که جریان خون کم باشد و اکسیژن کافی به بافت‌های آسیب دیده نرسد. یکی از راه‌هایی که باعث این اتفاق می‌شود، زمانی است که یک شریان به دلیل لخته شدن خون مسدود می‌شود. نکروز انعقادی می‌تواند بر هر عضوی از بدن به جز مغز تأثیر بگذارد. بافت نکروزه در مقایسه با بافت‌های اطراف سفت و کم رنگ می‌شود.

متن انگلیسی:
Coagulative Necrosis is the most common type of necrosis, which is observed when blood flow to a tissue gets disrupted or is inadequate. In this type of necrosis, cytoplasmic proteins in the cells get denatured and cellular organelles are broken down.
ترجمه متن:
نکروز انعقادی رایج‌ترین نوع نکروز است، که زمانی اتفاق می‌افتد که جریان خون به بافت‌ مختل شود یا کافی نباشد. در این نوع نکروز، پروتئین‌های سیتپلاسمیک در سلول‌ها دناتوره می‌شوند و اندامک‌های سلولی تجزیه می‌شوند.
Study.com

2- نکروز مایع (Liquefactive Necrosis)

نکروز مایع در نتیجه یک عفونت باکتریایی، ویروسی، قارچی یا انگلی رخ می‌دهد. همچنین می‌تواند به دلیل آسیب ایسکمیک مانند سکته مغزی که باعث مرگ بافت مغز می‌شود، در مغز اتفاق بیفتد. این نوع نکروز معمولاً در مغز، ریه‌ها یا بافت‌های اطراف محل عفونت دیده می‌شود. بافت نکروز مایع تا زمانی که به آبسه پر از چرک تبدیل شود نرم می‌شود.

3- نکروز پنیری (Caseous Necrosis)

نکروز پنیری نوع دیگری از نکروز است که معمولاً در نتیجه عفونت باکتریایی یا قارچی رخ می‌دهد. شایع‌ترین علت نکروز کازئوز سل است. کازئوز سل یک بیماری باکتریایی است که منجر به نکروز پنیری در ریه‌ها می‌شود. بافت نکروز پنیری ظاهری شبیه به پنیر دارد. بافت نکروز به رنگ زرد مایل به سفید و نرم با یک مرز مشخص در اطراف ناحیه آسیب دیده مشخص می‌شود.

4- نکروز چربی (Necrosis)

نکروز چربی به نکروزی گفته می‌شود که در قسمت‌هایی از بدن که دارای بافت چربی زیادی هستند مانند سینه رخ می‌دهد. نکروز چربی اغلب در اثر رویدادی ایجاد می‌شود که به ناحیه بافت آسیب دیده آسیب می‌رساند (مانند آسیب، جراحی یا پرتودرمانی). بافت نکروز چربی با رسوبات گچی سفید و کوچک خالدار مشخص می‌شود. این لکه‌های سفید توسط کلسیم و اسیدهای چرب که در بافت نکروز رسوب می‌کنند تشکیل می‌شوند.

5- نکروز فیبرینوئید (Fibrinoid Necrosis)

نکروز فیبرینوئید نکروزی است که در داخل رگ‌های خونی رخ می‌دهد. این مشکل معمولاً توسط واکنش‌های ایمنی که به رگ‌های خونی آسیب می‌زند، ایجاد می‌شود. بافت نکروز فیبرینوئید معمولاً با چشم غیرمسلح قابل مشاهده نیست. هنگامی که زیر میکروسکوپ می‌رود، التهاب و تجمع ماده‌ای به نام فیبرینوئید در دیواره رگ‌های خونی دیده می‌شود.

6- نکروز گانگرنوس (Gangrenous Necrosis)

نکروز گانگرنوس با بیماری قانقاریا مشخص می‌شود. قانقاریا به آسیب بافتی همراه با عفونت، ایسکمی (جریان ناکافی خون) یا هر دوی این موارد اشاره دارد. این بیماری نسبتا نادر است، اما میزان مرگ و میر بالایی دارد. نکروز گانگرنوس به صورت مرطوب، خشک یا گازی طبقه بندی می‌شود. پوست آسیب دیده ممکن است آبی یا سیاه به نظر برسد. همچنین ممکن است ترشحات بدبو و از دست دادن حس در ناحیه آسیب دیده وجود داشته باشد.

علل نکروز

بافت نکروز زمانی تشکیل می‌شود که خون کافی و اکسیژنی که خون حمل می‌کند به بافت‌های آسیب دیده نرسد. لخته شدن خون و آسیب رگ‌های خونی تنها دو مورد از دلایل متعددی هستند که می‌توانند باعث نکروز شوند. جراحات، عفونت‌ها، بیماری‌های مزمن و سمومی که جریان خون را در یک ناحیه مسدود می‌کنند، می‌توانند باعث ایجاد بافت نکروز در آن ناحیه شوند. در ادامه وارد جزئیات می‌شویم و علل نکروز را بررسی می‌کنیم:

1- جراحت

صدمات ترومایی می‌توانند به رگ‌های خونی آسیب برسانند و جریان خون را به استخوان‌ها و نواحی بافت اطراف قطع کنند. هر چیزی از تصادف رانندگی گرفته تا افتادن از نردبان می‌تواند منجر به آسیب تروماتیک شود که باعث نکروز می‌شود. سرمازدگی که در آن بافت‌ها در اثر سرما به شدت آسیب می‌بینند، یکی از علل شایع نکروز است. اگر سرمازدگی به سرعت درمان نشود، ناحیه سرمازده سیاه شده و می‌میرد. این بافت‌های نکروز قابل التیام نیستند و معمولاً از طریق قطع عضو جراحی برداشته می‌شوند. آسیب‌های دیگری که می‌توانند منجر به نکروز شوند عبارتند از:

• سوختگی الکتریکی
• شکستگی استخوان
• آسیب تروماتیک مغز
• سوختگی شیمیایی
• قرارگیری در معرض تشعشع

2- انفارکتوس

انفارکتوس مرگ بافت است و زمانی رخ می‌دهد که خون کافی به ناحیه آسیب دیده نرسد. نکروز ناشی از انفارکتوس اغلب نتیجه یک لخته خون است، مانند ترومبوز ورید عمقی (DVT) که در رگ خونی شکل می‌گیرد و جریان خون را به ناحیه اطراف مسدود می‌کند. ترومبوز ورید عمقی معمولا در پاها اتفاق میفتد، اما می‌تواند در هر جایی از بدن رخ دهد. اگر رگ خونی به طور کامل مسدود شود، منجر به از دست دادن بافت زیر محل انسداد می‌شود.

3- عفونت

طیف گسترده‌ای از عفونت‌های باکتریایی، ویروسی، قارچی و انگلی می‌توانند باعث نکروز شوند. حتی یک بریدگی یا خراش جزئی که عفونی می‌شود منجر به نکروز خواهد شد. برخی از انواع عفونت‌ها بیشتر از سایرین باعث نکروز می‌شوند. به طور خاص، باکتری به نام استرپتوکوک گروه A شایع‌ترین عفونت نکروز است. باکتری‌هایی که می‌توانند منجر به بافت نکروز شوند عبارتند از:

• گونه‌ای از جنس انتروکوکوس
• استافیلوکوکوس اورئوس
• کلستریدیوم پرفرنجنس
• باکتری‌های بی‌هوازی گرم منفی مانند اشریشیا کلی و باکتریوید Fragilis

ویروس‌هایی که می‌توانند منجر به نکروز شوند عبارتند از:

• ویروس نقص ایمنی انسانی (HIV)
• ویروس هرپس سیمپلکس نوع یک (HSV-1)
• ویروس نیل غربی
• ویروس واکسینیا (مربوط به آبله)

بافت نکروز ناشی از عفونت اغلب در اندام‌ها به ویژه دست‌ها و پاها و نیز اندام‌های تناسلی دیده می‌شود.

4- بیماری

برخی از بیماری‌های خود ایمنی به عنوان عامل نکروز شناخته شده‌اند که شایع‌ترین آنها لوپوس اریتماتوز سیستمیک (SLE) است. تصور می‌شود افرادی که SLE را با کورتیکواستروئیدها درمان می‌کنند بیشتر در معرض خطر هستند، زیرا استفاده طولانی مدت از کورتیکواستروئیدها باعث ضعیف شدن استخوان‌ها می‌شود. تعدادی از بیماری‌های دیگر می‌توانند با آسیب رساندن به رگ‌های خونی و مسدود کردن جریان خون به استخوان‌ها و بافت‌ها باعث نکروز شوند. این بیماری‌ها عبارتند از:

• اعتیاد به الکل
• بیماری سلول داسی شکل
• بیماری رفع فشار (که به آن بیماری غواصی نیز گفته می‌شود)
• نارسایی مزمن کلیه
• بیماری کوشینگ که در آن بدن هورمون کورتیزول بیش از حد تولید می‌کند
• بیماری گوچر یک اختلال ژنتیکی است که باعث تجمع سلول‌های چربی در اندام‌های خاص می‌شود

5- سموم

عوامل شیمیایی مانند سم، زهر و برخی داروهای تفریحی به عنوان محرک نکروز شناخته شده‌اند. قرار گرفتن در معرض آرسنیک، فلزی که در سم موش و آب‌های زیرزمینی آلوده یافت می‌شود، ممکن است باعث نکروز در کلیه شود. زهر تزریق شده به پوست از نیش عنکبوت منزوی قهوه‌ای (Recluse Spider) می‌تواند باعث نکروز شود، مگر اینکه به سرعت درمان شود. نیش موجودات دیگر از جمله عنکبوت‌ها، مارها، عقرب‌ها و چتر دریایی باعث نکروز می‌شود.

عوامل خطر نکروز

با افزایش سن، آسیب پذیری در برابر مشکلاتی مانند آسیب‌ها و بیماری‌های عروقی که می‌توانند باعث نکروز شوند افزایش می‌یابد. سوء مصرف الکل همچنین شما را در معرض خطر بیشتری برای ایجاد بافت نکروزه قرار می‌دهد. الکل سیتوتوکسیک است، به این معنی که برای سلول‌های شما سمی است. مصرف مقادیر زیاد الکل در طول زمان می‌تواند سلول‌های کبدی را از بین ببرد و باعث نکروز در کبد شود. داشتن یک زخم باز مانند آبسه یا برش جراحی، خطر عفونت و در نتیجه نکروز را افزایش می‌دهد. صدمات تروماتیک و نیش حشرات نیز از عوامل خطر نکروز هستند. استفاده طولانی مدت از کورتیکواستروئیدها مانند پردنیزولون با خطر بالاتر نکروز همراه هستند. نکروز عارضه شایع بیماری خودایمنی لوپوس است. افرادی که علائم لوپوس خود را با کورتیکواستروئیدها درمان می‌کنند در معرض خطر بیشتری قرار دارند. سایر شرایطی که خطر نکروز را افزایش می‌دهند عبارتند از:

• دیابت شیرین
• بیماری عروقی
• نارسایی مزمن کلیه
• اچ‌آی‌وی

علائم نکروز

علائم نکروز بسته به محل رشد بافت نکروز در بدن متفاوت است. به عنوان مثال، علائم نکروز در کلیه‌ها عبارتند از:

• درد کمر یا پهلو
• ادرار خونی، کدر یا تیره
• تکرر ادرار یا دردناک
• ادرار کردن به مقدار زیاد یا اغلب در شب

هنگامی که نکروز از زخم ناشی می‌شود، علائم می‌توانند شامل موارد زیر باشند:

• دردی که شدیدتر از آنچه باید به نظر می‌رسد
• تب (بیشتر از 100.4 درجه) یا لرز
• ضربان قلب سریع (بیش از 100 ضربه در دقیقه)
• بی‌حسی یا درد که از زخم گذشته است
• گسترش سریع قرمزی از زخم
• درد و گرما در نزدیکی زخم
• تاول‌های پوستی
• احساس تروق در زیر پوست (کرپیتوس)
• مایع مایل به خاکستری و بدبو که از زخم خارج می‌شود
• مشکل در تفکر واضح
• تعرق زیاد

در صورت مشاهده علائم نکروز، مهم است که فوراً به دنبال درمان توسط پزشک مجرب باشید.

درمان نکروز

انسداد کامل جریان خون آنقدر دردناک است که باعث می‌شود فوراً به دنبال کمک پزشکی باشید. درمان ممکن است شامل جراحی برای بازگرداندن جریان خون یا برداشتن بافت‌های آسیب دیده، آنتی‌بیوتیک‌ها برای پیشگیری یا درمان عفونت، درمان سوختگی و سایر مسائلی باشد که باعث آسیب اولیه شده‌اند. درحقیقت، هیچ درمانی برای نکروز وجود ندارد و شما نباید سعی کنید آن را در خانه درمان کنید.

اگر متوجه علائم نکروز شدید باید فوراً به یک پزشک مراجعه کنید. درمان نکروز باید تهاجمی باشد و پزشک شما به سرعت درمان را شروع می‌کند تا موثر واقع شود. در بسیاری از موارد، درمان نکروز با شناسایی و رسیدگی به علت مرگ سلولی آغاز می‌شود. بازگرداندن جریان خون به نواحی آسیب دیده مهمترین اولویت برای جلوگیری از آسیب بیشتر است. پس از بازگرداندن جریان خون که ممکن است نیاز به جراحی داشته باشد، هر بافت مرده‌ای را می‌توان برداشت. برداشتن بافت نکروز (معروف به دبریدمان جراحی) از گسترش عفونت جلوگیری می‌کند. درمان همچنین می‌تواند شامل قطع عضو باشد.

ممکن است آنتی بیوتیک‌ها یا داروهای ضد قارچ برای مبارزه با عفونت تجویز ‌شوند. از طرفی، اکسیژن درمانی هایپرباریک از یک محفظه اکسیژن تحت فشار برای بالا بردن سطح اکسیژن موجود برای گلبول‌های قرمز شما استفاده می‌کند. این موضوع ممکن است به بهبود زخم کمک کند، اما تحقیقات در این مورد قطعی نیستند. همچنین واکسن کزاز ممکن است توسط پزشک برای محافظت از شما در برابر عفونت‌های جانبی توصیه شود.

نکروز بعد از عمل‌های زیبایی

اگر جراحی پلاستیک انجام داده‌اید، مراقبت از برش‌های ناشی جراحی برای مشاهده هر گونه علائم عفونت بسیار مهم است: اگر تراوش مایع یا ترشح زرد رنگ، قرمزی، درد یا گرما مشاهده کردید یا اگر تب دارید با پزشک جراح پلاستیک تماس بگیرید. این علائم می‌توانند نشان دهنده نکروز باشند. همانطور که قبل‌تر بیان کردیم، نکروز چربی یک ناهنجاری در ترمیم زخم است که بیشتر در سینه‌ها رخ می‌دهد، یعنی بعد از بزرگ کردن سینه، لیفت سینه یا جراحی پلاستیک کوچک کردن سینه، این ناهنجاری در نزدیکی یا زیر نوک پستان رخ خواهد داد. نکروز پوست از عوارض نادر جراحی زیبایی است. در حالی که هنوز مطالعاتی برای تعیین میزان دقیق نکروز پوست برای هر نوع جراحی پلاستیک انجام نشده است، موارد زیر بهترین تخمین‌ها از میزان خطر ارائه می‌دهند:

• رینوپلاستی خطر بسیار پایینی دارد و نکروز بینی کمتر از یک درصد است.
• پس از لیفت صورت، خطر نکروز پوست تقریباً 2 تا 3 درصد است.
• نکروز چربی یا نوک پستان پس از کوچک کردن سینه می‌تواند تا 10 درصد باشد.
• خطر نکروز پوست پس از جراحی شکم (ابدومینوپلاستی) ممکن است تا 15 درصد باشد.
• خطر نکروز لب و نکروز چانه بعد از تزریق ژل نامرغوب تا 90 درصد است.

به طور کلی، هر چه جراحی پیچیده‌تر باشد، خطر نکروز پوست بیشتر می‌شود.

سوالات متداول نکروز

پرسش‌ها و پاسخ‌های متداول در مورد نکروز به شرح زیر است:

-نکروز چیست؟
نکروز مرگ زودرس سلول‌ها در بافت زنده است که اغلب به دلیل عواملی مانند عفونت، ضربه، سموم یا به خطر افتادن خون رسانی است.

-نکروز چه تفاوتی با آپوپتوز دارد؟
در حالی که هر دو شکلی از مرگ سلولی هستند، آپوپتوز یک فرآیند برنامه ریزی شده و کنترل شده است، در حالی که نکروز معمولاً یک فرآیند غیرقابل برنامه ریزی و پاتولوژیک ناشی از آسیب یا آسیب حاد است.

-انواع نکروز چیست؟
انواع مختلفی از نکروز وجود دارند که شامل نکروز انعقادی شایع در آسیب‌های ایسکمیک، نکروز مایع مرتبط با عفونت‌های باکتریایی، نکروز پنیری که در سل دیده می‌شود، نکروز چربی ناشی از تجزیه لیپاز بافت چربی و نکروز گانگرنوس به دلیل کاهش خون رسانی در اندام‌ها هستند.

-چه چیزی باعث نکروز می‌شود؟
نکروز می‌تواند توسط طیف وسیعی از عوامل مانند عفونت‌ها (باکتری، قارچی، ویروسی)، ضربه‌های فیزیکی، قرار گرفتن در معرض سموم یا تشعشع، ایسکمی (کاهش عرضه خون)، واکنش‌های خود ایمنی و برخی شرایط پزشکی ایجاد شود.

-علائم نکروز چیست؟
علائم بسته به محل و میزان نکروز متفاوت است، اما شامل درد، تورم، قرمزی، گرما و تشکیل چرک یا ترشح هستند.

-نکروز چگونه تشخیص داده می‌شود؟
تشخیص معمولاً شامل معاینه فیزیکی، بررسی تاریخچه پزشکی، مطالعات تصویربرداری (مانند اشعه ایکس، سی تی اسکن یا MRI) و گاهی اوقات بیوپسی بافتی برای تأیید وجود بافت نکروزه است.

-نکروز چگونه درمان می‌شود؟
درمان بستگی به علت زمینه‌ای دارد و ممکن است شامل رسیدگی به منبع آسیب یا عفونت، برداشتن بافت مرده با جراحی (دبریدمان)، تجویز آنتی‌بیوتیک یا سایر داروها، بهبود زخم و مدیریت علائمی مانند درد و التهاب باشد.

-عوارض نکروز چیست؟
اگر نکروز بر اندام‌ها یا بافت‌های حیاتی تأثیر بگذارد، عوارض می‌تواند شامل گسترش عفونت، آسیب بیشتر بافتی، اختلال در بهبود زخم و اثرات سیستمیک احتمالی باشد.

-آیا می‌توان از نکروز پیشگیری کرد؟
استراتژی‌های پیشگیری بسته به علت زمینه‌ای متفاوت است، اما شاید شامل حفظ بهداشت خوب، اجتناب از قرار گرفتن در معرض سموم یا مواد مضر، مدیریت شرایط پزشکی زمینه‌ای و جستجوی فوری مراقبت‌های پزشکی برای آسیب‌ها یا عفونت‌ها باشد.

-چه زمانی باید برای نکروز به پزشک مراجعه کنم؟
اگر علائم حاکی از نکروز مانند درد مداوم، تورم، یا علائم عفونت (قرمزی، گرمی، چرک) را تجربه کردید، مهم است که فوراً برای ارزیابی و درمان مناسب به پزشک مراجعه کنید.