لیپوم (Lipoma) توده‌ای نرم، چرب و معمولاً متحرک است که درست زیر پوست و داخل لایه بافت چربی شکل می‌گیرد. این توده‌ها معمولاً کند رشد هستند و به‌صورت منفرد یا چندتایی در نواحی مختلف بدن ظاهر می‌شوند؛ به‌ویژه:
-
روی بازوها
-
گردن
-
شانه‌ها
-
پشت
-
ران‌ها
-
پیشانی یا صورت
لیپوم‌ها معمولاً بی‌خطر و غیرسرطانی‌اند، اما در صورت بزرگ شدن یا تغییر ظاهر باید بررسی دقیق‌تری صورت گیرد.
علت دقیق ایجاد لیپوم هنوز به‌طور کامل شناخته نشده است، اما عوامل زیر در بروز آن نقش دارند:
-
وراثت: لیپوم‌ها می‌توانند زمینه ژنتیکی داشته باشند و در خانواده‌هایی با سابقه این توده‌ها بیشتر دیده می‌شوند.
-
سن: بیشتر در افراد بین ۴۰ تا ۶۰ سال مشاهده می‌شوند.
-
چاقی یا سبک زندگی کم‌تحرک: ممکن است احتمال بروز لیپوم را افزایش دهد.
-
ضربه یا آسیب موضعی: در برخی موارد، ناحیه‌ای که قبلاً آسیب دیده، مستعد ایجاد لیپوم می‌شود.
-
برخی بیماری‌های خاص: مثل سندرم گاردنر، بیماری مادلونگ یا لیپوماتوز چندگانه خانوادگی
-
توده‌ای نرم و گرد با سطح صاف
-
متحرک بودن (با فشار انگشت جابجا می‌شود)
-
بدون درد (مگر اینکه به عصب یا عضله فشار بیاورد)
-
کند رشد بودن
-
اندازه متغیر (معمولاً بین ۱ تا ۵ سانتی‌متر، اما گاهی بسیار بزرگ‌تر می‌شود)
در موارد نادر، لیپوم ممکن است دردناک، سفت یا غیرعادی شود که باید سریع‌تر بررسی شود.
در بیشتر موارد، خیر. لیپوم‌ها خوش‌خیم هستند و به سرطان تبدیل نمی‌شوند. اما گاهی ممکن است با توده‌های دیگر مثل:
-
کیست چربی (کیست اپیدرموئید)
-
تومورهای بافت نرم (سارکوم)
-
یا آبسه‌های چربی
اشتباه گرفته شوند. بنابراین تشخیص تخصصی توسط پزشک ضروری است.
تشخیص لیپوم معمولاً بر اساس معاینه فیزیکی انجام می‌شود. پزشک با لمس توده، نرمی، حرکت‌پذیری و بدون درد بودن آن را بررسی می‌کند. در صورت شک به نوع توده، ممکن است تست‌های زیر انجام شود:
-
سونوگرافی: برای تعیین نوع و عمق توده
-
MRI یا CT-Scan: برای بررسی توده‌های عمقی یا بزرگ
-
نمونه‌برداری (بیوپسی): در موارد مشکوک برای بررسی بافت‌شناسی
همه لیپوم‌ها نیاز به درمان ندارند، اما در موارد زیر برداشتن آن توصیه می‌شود:
-
اندازه بزرگ یا در حال رشد سریع
-
ایجاد درد یا ناراحتی در حرکت
-
فشار به عصب‌ها یا عضلات
-
نگرانی از زیبایی و ظاهر
-
عدم قطعیت در تشخیص نوع توده
چگونه انجام می‌شود؟
جراحی لیپوم روشی سرپایی و ساده است. بسته به محل و اندازه توده، این عمل تحت بی‌حسی موضعی یا در موارد نادر تحت بیهوشی انجام می‌شود.
مراحل کلی:
-
ضدعفونی محل و ایجاد بی‌حسی
-
برش کوچک روی پوست
-
خارج کردن کامل توده چربی همراه با کپسول آن
-
بخیه زدن پوست و پانسمان ناحیه
مدت عمل معمولاً کمتر از ۳۰ دقیقه است، اما در موارد بزرگ‌تر ممکن است طولانی‌تر شود.
-
استراحت نسبی تا ۲۴ ساعت اول
-
مصرف منظم داروهای تجویز‌شده (آنتی‌بیوتیک و ضد درد)
-
تعویض پانسمان طبق توصیه پزشک
-
عدم شستشوی محل تا چند روز اول (مگر با مشورت پزشک)
-
پرهیز از فعالیت سنگین و فشار مستقیم روی ناحیه جراحی
-
کشیدن بخیه بین ۵ تا ۱۰ روز بعد (در صورت استفاده از نخ غیرقابل جذب)
جای بخیه معمولاً بسیار جزئی است و با گذشت زمان محو می‌شود.
عمل برداشتن لیپوم معمولاً بدون عارضه است، اما مانند هر جراحی کوچکی، ممکن است موارد زیر دیده شود:
-
کبودی یا ورم خفیف
-
درد موقت در محل برش
-
عفونت (در صورت عدم مراقبت مناسب)
-
جای زخم (scar)
-
احتمال نادر از بازگشت توده (در صورت برداشت ناقص کپسول)
| ویژگی | لیپوم | کیست چربی (اپیدرموئید) | آبسه | تومور بدخیم |
|---|---|---|---|---|
| محتوای داخلی | سلول‌های چربی | کراتین و سلول مرده | چرک و باکتری | سلول‌های غیرطبیعی |
| دردناک؟ | معمولاً نه | گاهی | بله | ممکن است |
| متحرک؟ | بله | بله | خیر یا کم | نه |
| سطح پوست | نرمال | معمولاً با منفذ کوچک | قرمز و ملتهب | تغییر رنگ ممکن است |
| نیاز به بیوپسی | به ندرت | گاهی | نه | بله، حتماً |
آیا لیپوم خودبه‌خود از بین می‌رود؟
خیر. این توده‌ها معمولاً ماندگار هستند و در صورت نیاز باید جراحی شوند.
آیا امکان دارد لیپوم مجدد رشد کند؟
در صورت برداشتن کامل همراه با کپسول، احتمال بازگشت بسیار کم است.
آیا لیپوم سرطانی می‌شود؟
خیر. لیپوم‌ها خوش‌خیم هستند و تغییر سرطانی آن‌ها نادر است. با این حال توده‌های مشکوک باید بررسی شوند.
آیا جراحی درد دارد؟
با بی‌حسی موضعی انجام می‌شود و درد حین عمل احساس نمی‌شود. درد بعد از عمل نیز معمولاً با مسکن کنترل می‌شود.
آیا این جراحی جای زخم باقی می‌گذارد؟
در بیشتر موارد جای برش بسیار کوچک است و در عرض چند ماه محو می‌شود، به‌ویژه اگر در مناطق کم‌تحرک یا مخفی بدن باشد.
آیا می‌توان همزمان چند لیپوم را برداشت؟
بله. در صورتی که در دسترس و کوچک باشند، می‌توان چند توده را در یک جلسه برداشت.
