آنچه از پرسش شما متوجه شدم این است که موضوع درباره بزرگ و چهارگوش بودن فک پایین پسرتان در سن ۱۴ سالگی است و نگرانی شما این است که آیا این حالت طبیعی است یا نشانه رشد بیش از حد فک پایین، و اینکه در این سن می‌توان برای متعادل‌تر شدن فرم صورت در آینده اقدامی انجام داد یا خیر.
رشد فک در دوران نوجوانی
رشد استخوان‌های فک در پسران معمولاً تا ۱۸–۲۰ سالگی ادامه دارد. در سن ۱۴ سالگی بخش زیادی از رشد انجام شده ولی هنوز روند تکامل کامل نشده است. در برخی افراد، به دلایل ژنتیکی یا هورمونی، فک پایین (ماندیبل) می‌تواند بزرگ‌تر یا جلوتر از حالت معمول رشد کند که به آن "ماگزیلو فیشیال دیس‌هارمونی" یا ناهماهنگی فکی گفته می‌شود.
-
اگر فک پایین بیش از حد رشد کند، چانه جلو زده و صورت حالت چهارگوش یا برجسته پیدا می‌کند.
-
در بعضی موارد فقط ظاهر چانه تغییر می‌کند و مشکلی در دندان‌ها دیده نمی‌شود، اما در موارد شدید، روی هم قرار گرفتن دندان‌ها (اکلوژن) هم دچار مشکل می‌شود.
بررسی‌های لازم
برای اینکه مشخص شود این رشد طبیعی است یا غیرطبیعی، لازم است پسرتان توسط متخصص ارتودنسی یا جراح فک و صورت معاینه شود. معمولاً این مراحل انجام می‌شود:
-
معاینه بالینی: بررسی تناسب فک بالا و پایین با هم، و نسبت صورت.
-
رادیوگرافی سفالومتری: عکس‌برداری مخصوص برای ارزیابی رشد استخوانی.
-
ارزیابی دندانی: بررسی وضعیت روی‌هم‌نشستن دندان‌ها.
اقدامات ممکن در این سن
۱۴ سالگی سن حساسی است چون هنوز رشد فعال وجود دارد و می‌توان از این فرصت برای اصلاح مسیر رشد استفاده کرد.
-
ارتوپدی فک: اگر رشد فک پایین بیش از حد باشد، از دستگاه‌های ارتوپدی یا ارتودنسی عملکردی (Functional appliances) برای کنترل رشد استفاده می‌شود.
-
ارتودنسی: برای تنظیم موقعیت دندان‌ها و بهبود اکلوژن.
-
کنترل رشد با جراحی کوچک: در برخی موارد شدید، متخصص ممکن است روش‌های محدودکننده رشد فک پایین (مانند تراش بخشی از صفحات رشد) را در همین سن پیشنهاد دهد.
-
در آینده (بعد از پایان رشد): اگر مشکل خیلی شدید باشد و با ارتودنسی حل نشود، جراحی ارتوگناتیک فک بعد از ۱۸–۲۰ سالگی مطرح می‌شود.
توصیه‌های کاربردی
-
هرچه زودتر به یک متخصص ارتودنسی مراجعه کنید تا قبل از بسته شدن صفحات رشد، امکان مداخله وجود داشته باشد.
-
سعی کنید عکس پانورامیک و سفالومتری تهیه کنید تا پزشک تصویر دقیقی از وضعیت استخوان و دندان‌ها داشته باشد.
-
اگر در خانواده سابقه فک جلو یا بزرگ وجود دارد، احتمال زمینه ژنتیکی بالاتر است و نیاز به پیگیری جدی‌تر دارید.
جمع‌بندی
بزرگ و چهارگوش بودن فک پایین در نوجوانی می‌تواند بخشی از رشد طبیعی باشد یا نشانه رشد بیش‌ازحد فک. در این سن هنوز فرصت خوبی برای کنترل یا هدایت رشد وجود دارد. بهترین اقدام، مراجعه سریع به ارتودنتیست برای بررسی و شروع درمان احتمالی است، چون بعد از بسته شدن صفحات رشد، درمان فقط با جراحی امکان‌پذیر خواهد بود.
