آنچه از پرسش شما متوجه شدم این است که نگران احتمال بروز شکاف کام و لب شکری در نسل‌های بعدی خانواده‌تان هستید و می‌خواهید بدانید آیا راهی برای پیشگیری از این عارضه وجود دارد یا نه. این نگرانی کاملاً قابل درک است، به‌ویژه با توجه به اینکه هم شما و هم پسرتان با این شرایط متولد شده‌اید. در ادامه، به‌طور جامع به دلایل ایجاد این مشکل و راه‌های کاهش احتمال بروز آن می‌پردازم.
شکاف کام و لب شکری چیست و چرا ایجاد می‌شود؟
شکاف کام و لب شکری (Cleft Lip and Palate) یک نقص مادرزادی است که در اوایل رشد جنین (حدود هفته‌های ۴ تا ۹ بارداری) رخ می‌دهد. در این شرایط، بافت لب یا سقف دهان (کام) به درستی به هم جوش نمی‌خورد و باعث ایجاد یک شکاف می‌شود.
دلایل بروز این عارضه:
-
عوامل ژنتیکی:
- اگر فردی در خانواده دارای این عارضه باشد (مثل شما و پسرتان)، احتمال انتقال به نسل‌های بعدی بیشتر از حالت عادی است.
- اما این به معنای قطعی بودن انتقال نیست؛ بلکه فقط ریسک افزایش می‌یابد.
-
عوامل محیطی:
- مصرف داروهای خاص (مانند برخی از داروهای ضدتشنج و روماتیسم) در دوران بارداری.
- کمبود اسید فولیک در بدن مادر.
- سیگار کشیدن و مصرف الکل در دوران بارداری.
- دیابت و چاقی مادر پیش از بارداری.
-
عوامل ترکیبی (ژنتیک + محیط):
- اغلب موارد شکاف کام و لب به دلیل ترکیبی از ژن‌های ارثی و شرایط محیطی ایجاد می‌شود.
چگونه می‌توان احتمال لب شکری را کاهش داد؟
اگرچه هیچ روش قطعی برای پیشگیری از این عارضه وجود ندارد، اما رعایت نکات زیر می‌تواند ریسک بروز آن را کاهش دهد:
۱. مصرف کافی اسید فولیک پیش از بارداری
- کمبود اسید فولیک در دوران بارداری یکی از مهم‌ترین عوامل دخیل در ایجاد شکاف کام و لب است.
- به زنان باردار و کسانی که قصد بارداری دارند، توصیه می‌شود که حداقل ۳ ماه قبل از بارداری و در سه‌ماهه اول روزانه ۴۰۰ تا ۸۰۰ میکروگرم اسید فولیک مصرف کنند.
- این ماده در مکمل‌های ویتامین بارداری و برخی غذاها مثل سبزیجات برگ سبز، عدس، مرکبات و غلات غنی‌شده وجود دارد.
۲. مشاوره ژنتیک پیش از بارداری
- با توجه به سابقه خانوادگی شما، مشاوره ژنتیک قبل از بارداری بسیار مهم است.
- پزشک متخصص با بررسی ژن‌های شما و همسرتان می‌تواند میزان خطر را ارزیابی کرده و در مورد راهکارهای کاهش ریسک مشورت دهد.
۳. پرهیز از داروهای خطرناک در دوران بارداری
- برخی داروها می‌توانند باعث ایجاد نقص در جنین شوند، مانند:
- داروهای ضدتشنج (مثل فنی‌توئین)
- برخی داروهای ضدآکنه (مثل ایزوترتینوئین یا راکوتان)
- کورتیکواستروئیدها (مانند پردنیزولون)
- در صورت لزوم مصرف هر دارویی، باید با پزشک متخصص زنان و زایمان مشورت شود.
۴. ترک سیگار، الکل و مواد مخدر
- سیگار کشیدن، مصرف الکل و مواد مخدر خطر بروز شکاف کام و لب را افزایش می‌دهد.
- زنانی که قبل و در حین بارداری سیگار می‌کشند، ۲ تا ۳ برابر بیشتر در معرض تولد نوزاد با این مشکل هستند.
۵. کنترل دیابت و وزن پیش از بارداری
- زنانی که قبل از بارداری دیابت دارند، بیشتر در معرض داشتن نوزادی با شکاف کام هستند.
- چاقی مادر قبل از بارداری نیز یکی از عوامل خطر است؛ بنابراین، داشتن وزن متعادل و کنترل دیابت می‌تواند مفید باشد.
۶. پرهیز از قرار گرفتن در معرض مواد شیمیایی و آلاینده‌ها
- آلودگی هوا، قرار گرفتن در معرض سموم شیمیایی و فلزات سنگین ممکن است احتمال بروز این نقص مادرزادی را افزایش دهد.
- زنان باردار باید از مواجهه با حشره‌کش‌ها، رنگ‌ها، مواد شیمیایی قوی و دودهای سمی خودداری کنند.
جمع‌بندی: چطور از شکاف کام و لب شکری پیشگیری کنیم؟
مصرف اسید فولیک کافی (۴۰۰ تا ۸۰۰ میکروگرم در روز، حداقل از ۳ ماه قبل از بارداری)
انجام مشاوره ژنتیک قبل از اقدام به بارداری
اجتناب از داروهای مضر در بارداری (با مشورت پزشک)
ترک سیگار، الکل و مواد مخدر پیش از بارداری
کنترل دیابت و وزن بدن قبل از بارداری
دوری از مواد شیمیایی مضر و آلودگی‌ها
🔹 نتیجه: اگرچه امکان پیشگیری صددرصدی از شکاف کام و لب وجود ندارد، اما رعایت این موارد می‌تواند ریسک بروز این مشکل را به میزان قابل توجهی کاهش دهد. توصیه می‌کنم که عروس یا دخترتان حتماً قبل از اقدام به بارداری تحت نظر پزشک متخصص زنان و مشاور ژنتیک قرار بگیرد تا بررسی دقیق‌تری انجام شود.
